تجربهٔ سرخوردگی ناشی از مقایسهٔ خود با دیگران در مسیر آماده‌سازی برای کنکور

ایام نزدیک به کنکور معمولاً با هیجان، استرس و نگرانی‌های زیادی همراه است. یکی از مسائل مهمی که بسیاری از دانش‌آموزان کنکوری از آن رنج می‌برند، مقایسهٔ خود با دیگران است. این مقایسه می‌تواند به دوگانگی‌های ذهنی و حتی وسواس فکری منجر شود که تاثیرات منفی بر روی روحیه و عملکرد تحصیلی دارد. در این مقاله، با بررسی این مسئله از هر دو زاویه ذهنی و رفتاری، به دنبال ارائه راهکارهای عملی برای مدیریت این چالش خواهیم بود.

مقایسهٔ خود با دیگران: دوگانگی ذهنی و تاثیرات آن

بسیاری از دانش‌آموزان در دوران کنکور دائماً خود را با همسالان خود مقایسه می‌کنند. این مقایسه نه تنها به ایجاد حس ناتوانی و ناامیدی منجر می‌شود، بلکه می‌تواند باعث افزایش استرس و فشار روانی گردد. وقتی شما به نتایج یا شیوهٔ مطالعهٔ یک نفر دیگر نگاه می‌کنید، ناخودآگاه خود را در برابر او کوچک می‌بینید و این احساس می‌تواند روی اعتماد به نفس‌تان اثر منفی بگذارد.

به عنوان مثال، فرض کنید دانش‌آموزی به اسم علی، همکلاسی شماست که همیشه نمرات بالایی دریافت می‌کند. شما به او نگاه می‌کنید و هر بار که نتایج امتحانات را مشاهده می‌کنید، احساس می‌کنید که هیچ‌گاه به اندازهٔ او خوب نخواهید بود. این مقایسه می‌تواند شما را به نوعی وسواس مطالعاتی دچار کند، به‌طوری که بخواهید بیشتر و بیشتر مطالعه کنید، حتی به قیمت از دست دادن وقت استراحت و تفریح.

خطاهای فکری ناشی از مقایسه

عملکرد ما به تفسیر ذهنی ما از آن وابسته است. هر زمان که شما خود را با شخص دیگری مقایسه می‌کنید، به احتمال زیاد به یک سری خطاهای فکری مبتلا می‌شوید. مثلاً، ممکن است تصور کنید که فرد دیگری سخت‌تر از شما مطالعه می‌کند. این تصورات ممکن است به این نتیجه برسند که شما در حال شکست خوردن هستید، در حالی که شاید آنها نیز با چالش‌های خود دست و پنجه نرم می‌کنند.

بر اساس یک تحقیق روان‌شناسی، افرادی که بیشتر خود را با دیگران مقایسه می‌کنند، احساسات منفی بیشتری را تجربه می‌کنند و احساس خودارزشی کمتری دارند. این همچنین می‌تواند منجر به افزایش آسیب‌پذیری نسبت به افسردگی و اضطراب شود.

چگونه می‌توان این مسئله را مدیریت کرد؟

حال که متوجه شدید مقایسه با دیگران دقیقاً چه آسیب‌هایی می‌تواند به شما وارد کند، مهم است که چند راهکار عملی برای مدیریت آن یاد بگیرید:

۱. آگاهی از احساسات خود

اولین قدم برای مدیریت هر مشکل، آگاهی است. سعی کنید وقتی خود را با دیگران مقایسه می‌کنید، نگاهی به احساسات و افکار خود بیاندازید. آیا احساس ناخوشایندی دارید؟ آیا اعتماد به نفس شما تحت تأثیر قرار گرفته است؟ این آگاهی به شما کمک می‌کند تا متوجه شوید که در کجا دچار مشکل هستید و چگونه می‌توانید از این وضعیت خارج شوید.

۲. تغییر محور مقایسه

به جای اینکه خود را با دیگران مقایسه کنید، به پیشرفت‌های خود توجه کنید. مثلاً اگر در تابستان گذشته در یک درس نمرهٔ ۱۰ گرفته‌اید و این بار موفق به کسب نمرهٔ ۱۵ شدید، این تغییر مثبت را جشن بگیرید. تغییر محور مقایسه به سمت خودتان، می‌تواند احساس بهتری به شما بدهد و به‌تدریج اعتماد به نفس‌تان را افزایش دهد.

۳. مثبت‌اندیشی و تجزیه و تحلیل

سعی کنید به جای قضاوت منفی دربارهٔ خود، به نکات مثبت و موفقیت‌های گذشته‌تان توجه کنید. مثلاً به یاد بیاورید که در کدام درس‌ها پیشرفت کرده‌اید و چه اقدامات مثبتی انجام داده‌اید. این بررسی می‌تواند دیدگاه شما را نسبت به خودتان تغییر دهد و احساسات مثبت‌تری ایجاد کند.

۴. کاهش زمان در فضای مجازی

امروزه، فضای مجازی یکی از بزرگ‌ترین منابع مقایسه و رقابت بین دانش‌آموزان است. سعی کنید زمان خود را در شبکه‌های اجتماعی محدود کنید و از آگاهی از زندگی‌ دیگران خودداری کنید. این یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش احساس ناخوشایندی ناشی از مقایسه است.

۵. صحبت با یک مشاور یا دوست

حساسیت به مقایسه‌‌ی خود با دیگران می‌تواند به تنهایی برای شما سخت باشد. گفت‌وگو با یک مشاور یا دوست نزدیک می‌تواند به شما کمک کند تا احساسات خود را بهتر مدیریت کنید و از تجربیات دیگران بهره‌برداری کنید. این گفتگوها ممکن است به شما یادآوری کند که زندگی هر فرد منحصر‌به‌فرد است و مقایسه‌ها همیشه درست نیستند.

تجربهٔ شخصی: داستان سارا

سارا، دانش‌آموزی است که در دوران کنکور با مشکل مقایسهٔ خود با دیگران مواجه بود. او هر بار که دوستانش را می‌دید که روزانه چندین ساعت مطالعه می‌کنند، احساس می‌کرد که در حال شکست خوردن است. به‌تدریج، این احساسات به او استرس و اضطراب زیادی را منتقل کرد. اما سارا تصمیم گرفت تا با یک مشاور صحبت کند و احساساتش را در جریان بگذارد. این مشاور به او یادآوری کرد که هر کس مسیر خود را دارد و البته نباید خود را با دیگران مقایسه کند. پس از این مشاوره، سارا شروع به تمرکز بر روی پیشرفت‌های شخصی‌اش کرد و از آن پس به موفقیت‌هایش توجه کرد.

تأثیرات مثبت تغییر رویکرد

پس از مدتی، سارا احساس بهتری نسبت به خود پیدا کرد و توانست با آرامش بیشتری به مطالعه ادامه دهد. او توانست در شرایطی که به یکی از بهترین نمرات کنکور برسد و این موفقیت را نتیجهٔ تلاش‌های خود و تغییر رویکردش بداند. این داستان نشان می‌دهد که چقدر تغییر بینش و رویکرد می‌تواند بر روی نتایج تحصیلی و روحیهٔ شما تأثیرگذار باشد.

جمع‌بندی

مقایسهٔ خود با دیگران یک مشکل خانوادگی و عادی در میان دانش‌آموزان کنکوری است که می‌تواند اثرات منفی بر روی روحیه و پیشرفت درسی داشته باشد. با آگاهی از احساسات، تغییر محور مقایسه، مثبت‌اندیشی، کاهش زمان در فضای مجازی و صحبت با دیگران، می‌توانید این چالش را مدیریت کنید. به یاد داشته باشید که اپلیکیشن «رتبه» می‌تواند به شما در مدیریت بهتر این چالش‌ها و بهینه‌سازی روند مطالعاتی‌تان کمک کند.